De gemeente Velsen bestaat uit veel meer dan alleen Velsen en IJmuiden (maar anders zou het een veel te lange
internetnaam worden).
Er is de hoofdplaats IJmuiden, en er zijn de dorpen/wijken: Velsen‑dorp, Velsen‑Noord, Velsen‑Zuid, Driehuis, Santpoort
(Noord en Zuid) en Velserbroek. Al ruim 2000 jaar vóór de jaartelling woonden er hier mensen.
In de loop der jaren zijn de ontstane losse dorpen en gehuchten ("buurtschappen") aan elkaar gegroeid.
IJmuiden onstond pas na de aanleg van het Noordzeekanaal in 1876, en is dus "jong". Dankzij de havens en de Hoogovens heeft IJmuiden zich
ontwikkeld tot het grootste stedelijke gebied in de gemeente. Als laatste is de wijk Velserbroek er bij gekomen.
Daarnaast zijn er de buitengebieden: o.a. de kuststrook en het uitgestrekte duingebied. Het "recreatiegebied Spaarnwoude" ligt
ondanks die naam voor het grootste deel in de gemeente Velsen, terwijl het dorpje Spaarnwoude verderop ligt en bij de gemeente
Haarlemmermeer hoort.
Townhall Velsen 2018 en 1918
1918
Dit gemeentehuis in Velsen-dorp was gebouwd in 1907, in de Torenstraat vlakbij de Engelmunduskerk.
Maar in 1640 stond hier al een klein "rechthuis" (rechtbank waar schout en schepenen vergaderden). Na de Franse tijd,
toen de gemeentes werden ingesteld, bleef het een rechthuis heten.
Tussen 1800 en 1900 was het oude rechthuis een aantal keren uitgebouwd; onder andere met een nieuwe achtergevel in 1894.
In 1907 werd het oude rechthuis gesloopt, met uitzondering van de toen recente achtergevel, en kreeg het nieuwe gebouw
de naam "gemeentehuis".
In 1911-1912 werd aan de noordkant een gedeelte aangebouwd in dezelfde stijl. Dit gedeelte is in 1926 afgebouwd, met een nieuwe
raadzaal.
NB: Een gemeentehuis wordt ook wel "raadhuis" of "stadhuis" genoemd.
Eigen scan van onverzonden ansichtkaart uit ca. 1918; uitg. Nauta & Zoon te Velsen, nr. A1757.
Standaard, perspectief iets aangepast.
2018
Het oude gemeentehuis/raadhuis in Velsen-dorp is nog vrijwel hetzelfde als honderd jaar geleden. Aan de buitenkant zijn alleen de luiken op de onderste verdieping en bij de dakkapellen verdwenen. Het was nog raadhuis tot in 1965 het nieuwe stadhuis (aan het Plein 1945 in IJmuiden) geopend werd. Mijn vader werkte op de "5e Afdeling" van de secretarie, die in het oude raadhuis achter de ramen onder het straatnaambordje zat.
Op de zijmuur bij het fietsenrek hangt nog steeds het oude kastje voor de officiële gemeentelijke publicaties. Het oude raadhuis heeft tegenwoordig met name een dorps- en culturele functie.
NB: In sept. 2014 was blijkens Google-Streetview het woord "TOREN" op het staatnaambordje "TORENSTRAAT" al ernstig vervaagd [1]. Op 5 april 2018 was "TOREN" helemaal verdwenen [2]. Voor de duidelijkheid ingemonteerd in de eigen foto [3].
Eigen foto, opnamedatum: 5 april 2018.
Standaard, perspectief iets aangepast, kleine geschiedvervalsing aangebracht.
De onderwerpen
Terugblik
Wat er aan bod komt? Van alles en nog wat! Een scharnierpunt is de periode van vlak na de oorlog (1946) tot eind 60-er jaren.
Toen woonde ik er, en nu kijk ik als oud-Velsenaar terug naar deze periode.
Het gaat over hoe de gemeente Velsen er toen uit zag, en over hoe het er toendertijd aan toe ging in het dagelijks leven. Heel anders dan nu!
Thuis, op school en in de vakantie bijvoorbeeld ging bijna alles anders. Tegenwoordig onvoorstelbaar: autobezit en massatoerisme
stonden in de kinderschoenen, plastic verpakkingen waren er niet, niemand had een computer en niemand had een mobieltje. Internet moest nog uitgevonden
worden!
In de oorlog hadden de Duitsers van IJmuiden, Velsen-Noord en Velsen-Zuid een vesting gemaakt, met muren en grachten. Je kon er niet zomaar in of uit. Een groot deel van IJmuiden werd toen gesloopt, de bewoners moesten er weg. Na de oorlog moest er dus veel hersteld en nieuw gebouwd worden: dat werd "wederopbouw" genoemd.
Beeckestijn 1958 en 2017
1958
Beeckestijn is een landgoed uit de 16e eeuw: een "hofstede" (buitenplaats) die direct aan het toenmalige Wijkermeer lag. In de 18e eeuw kwamen er twee zijvleugels en twee koetshuizen bij; ook werd de tuinaanleg vernieuwd. Na de glorietijd van de 18e eeuw raakten huis en tuinen in de versukkeling.
In de oolog was het landgoed Beeckestijn gevorderd door de bezetter, en er waren Duitse soldaten gelegerd. Op het terrein waren
een aantal bunkers van de "Festung IJmuiden" gebouwd.
Het huis Beeckestijn zelf was ter camouflage beschilderd met bomen.
Na de oorlog bleken de gebouwen uitgewoond en in slechte toestand. Maar bij de wederopbouw stond de woningbouw centraal, en niet
de restauratie van landgoederen.
Beeckestijn raakte in de jaren 50 steeds verder in verval, en het verwaarloosde pand werd voorzien van prikkeldraad en waarschuwingsborden:
"Verboden toegang! Niet betreden! Levengevaarlijk!".
Als wij er toen met ons gezin in het bos gingen wandelen of eikels en kastanjes rapen, hielden we dan ook een respectabele afstand tot de gebouwen.
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed; fotograaf: G.Th.Delemarre, 1958;
documentnummer 52.827, vrijgegeven onder
CreativeCommons licentie.
Standaard, perspectief iets aangepast, geoptimaliseerd.
2017
In 1953 kocht de gemeente Velsen het landgoed. De gemeente verleende in 1954 een subsidie voor provisorisch herstel, zodat de lekkende gebouwen niet verder zouden instorten. Maar geld voor een echte restauratie was er niet, zoals te zien is op de foto uit 1958.
Gelukkig kwam er in 1959 een flinke rijkssubsidie los, en er begon een langdurige restauratie onder toezicht van Monumentenzorg. In 1968 was het voornaamste werk af.
Het zijn twee mooie rijksmonumenten geworden, zie de uitgebreide ("Toon meer") beschijvingen in het Monumentenregister: de gebouwen en de historische park- en tuinaanleg.
Eigen foto, opnamedatum: 29 juni 2017
Standaard, perspectief iets aangepast, geoptimaliseerd.
De spoorweg
Een andere rode draad is de spoorweg in de gemeente Velsen.
Eerst woonde ik vlakbij "Halte Zeeweg" (is nu gesloopt), en later pal achter het nu ook niet meer bestaande station "Velsen-IJmuiden Oost".
Dit was sinds begin 1900 een station op de spoorlijn Haarlem-Alkmaar, die tegelijkertijd met het graven van het Noordzeekanaal geopend was.
Bij Velsen-IJmuiden Oost lag de aftakking naar IJmuiden. In 1927 werd een ingang aan de kant van IJmuiden-Oost gemaakt; vóór die tijd heettte
het station alleen "station Velsen".
Bij het station hoorde een heel emplacement en ook de Velserspoorbrug, die werd afgebroken na de aanleg van de Velsertunnel.
Intussen is het baanvak vanaf Santpoort-Noord naar Velsen en IJmuiden opgeheven; een deel ervan is sinds een paar jaar tot busbaan gemaakt.
Build 1927, demolished 2016
1927
We kijken naar het oosten (Velsen, waar het plaatskaartengebouw stond).
Voor ons ligt het verlengde van de oude tunnel, die tot 1927 vanaf de oostkant alleen liep tot het midden van het perron op de spoordijk.
De nieuwe westelijke ingang ging een eenvoudig gebouwtje worden, met alleen een trap naar beneden waar de tunnel begon. Door deze
ingang konden mensen uit IJmuiden-Oost nu ook makkelijk op het station komen: anders moesten ze een heel eind omlopen om bij de ingang
in Velsen te komen.
Vooraan staat een stelling waarop men de zijwanden in de hoogte kon opmetselen. Kennelijk was tijdens de werkzaamheden het perron aan de westkant opengebroken, zodat in de open lucht gewerkt kon worden. Licht aan het einde van de tunnel !
Geen machines te zien: het was vooral handenwerk en voetenwerk.
Voor het handenwerk zijn in elk geval een aantal steenhouwersgereedschappen te onderscheiden: een lange zware moker,
een kleinere bikhamer en twee steenbeitels. Boven rechts bij de bovenleidingsmast staat een emmertje.
Voetenwerk: twee kruiwagens, die over loopplanken naar binnen of buiten worden gereden voor het vervoer van zand en andere materialen.
Scan uit tijdschrift "De Stad Amsterdam" van februari 1927; fotograaf onbekend; geen auteursrecht. Online bij het Noord-Hollands Archief, in de Beeldcollectie van de gemeente Velsen. - Inventarisnummer NL-HlmNHA_1098_KNA001009037 van het NHA.
Standaard, bijgewerkt, geoptimaliseerd.
2016
We kijken nu naar het westen, richting Tiberiusplein/Briniostraat in IJmuiden-Oost. Achter onze rug, aan de voet van de spoordijk, ligt de Minister van Houtenlaan in Velsen-Zuid.
Bijna de hele tunnel ligt open: na zo'n 90 jaar weer zonlicht in de tunnel !
Links en rechts flink veel zand op de plaats van het al afgebroken perron. De dakloze tunnel wordt gebruikt als verzamelplaats van
grote brokstukken. De sloopmachine staat op de draagconstructie van de westelijke sporen (ook te zien op de foto van 1927).
Onderdoor zien we aan het eind van de tunnel een puinberg waar de trappen omhoog waren, met fietsgoten om de fiets omhoog of omlaag te rijden. Het toegangsgebouwtje bij IJmuiden-Oost is al gesloopt.
Op het Tiberusplein staat nu een bijgebouw van het Vellesan-college, met de rode daklijst. De karakteristieke koepeltoren van het hoofdgebouw (de vroegere HBS uit 1926) gaat schuil achter de bomen aan de linkerkant. Rechts een vleugel van het Hoofdbureau van Politie, dat in maart 1940 was geopend.
Geen mensen te zien: het was vooral machinewerk. De mensen zitten nu in de machines. En in plaats van kruiwagens over loopplanken worden er nu zware vrachtachto's gebruikt (buiten beeld).
Eigen foto, opnamedatum: 3 februari 2016
Standaard, tekst toegevoegd, geoptimaliseerd.
Andere onderwerpen
Ook andere onderwerpen zijn op de site te vinden (zie de hoofdrubrieken in het menu). Alles is geschreven vanuit wat me persoonlijk opviel
bij de terugblik en bij wat er zoal op internet en op papier te vinden is.
Daarbij kwam ik veel aha's tegen: "Aha, dat wist ik nog niet !"
Nu is er vanuit verschillende gespecialiseerde vakgebieden en tal van organisaties al veel geschreven en op websites gezet over Velsen en IJmuiden. Vaak gaat het dan om één bepaald aspect. In elk geval online is er weinig overzicht, viel mij op. Veel wetenswaardigheden zijn versnipperd. Ik heb geprobeerd een aantal lijnen te trekken naar de onwikkeling van Velsen en het wel en wee van de bevolking. Maar ... het is geen wetenschappelijk verhaal, geen compleet geschiedenisboek.
Ik heb me er prima mee vermaakt; hopelijk vinden ook de bezoekers van deze site iets van hun gading ! 
Cyclists dismount !
2016
In the category "Special traffic signs": Cyclists and moped riders have to dismount.
Eigen foto, opnamedatum: 9 jan. 2016
Standaard, tekst toegevoegd, geoptimaliseerd.
Met vriendelijke groet,
Frank Mantje
24 jan. 2021
(laatste update: idem)
